afb. A.F.A.M. Wetzer, 4 april 2004

Berewoutkazerne

locatie: Westwal

Alle kazernes die in 1744 zijn gebouwd zijn als het ware in serie gebouwd en waren bestemd voor het Staatse leger dat van 1629 tot 1794 in de vesting gelegerd was. Alle kazernes hadden dezelfde ramen.
Dit Staatse leger bestond uit regimenten die voor een groot deel in het buitenland ingehuurd werden. Zo lag bijvoorbeeld in 1785 in deze kazerne het artillerie-regiment Stöcken (Hollanders), in de Tolbrugkazerne het regiment Sturler (Zwitsers) en in de St. Jacobkazerne het regiment Waldeck (Duitsers).
In deze kazerne, waar plaats was voor 384 manschappen, lag de artillerie en daarom wordt de kazerne ook wel Barbarakazerne genoemd. Barbara is de beschermheilige van de artilleristen.

Vestingwandelingen

Berewoutkazerne

door Ed Hupkens

Binnen de oude vestingmuren van 's-Hertogenbosch zijn in 1744 vier kazernes gebouwd. Het zijn de Mortelkazerne, Tolbrugkazerne, Berewoutkazerne en Sint-Jacobskazerne. De Berewoutstraat verbindt de Vughterstraat met de Sint-Janssingel en Westwal. De straat dankt haar naam aan Arnout Berwouts, uit een oud Bosch geslacht, die in 1352 het recht kocht de stadsmuur aldaar te mogen betimmeren.

Aan de Berewouthof, naast de Berewoutstraat, werd in 1744 de Berewoutkazerne gebouwd. Er werden 384 manschappen van de veldartillerie in gehuisvest. De kazerne wordt ook wel Barbarakazerne genoemd, vanwege haar beschermheilige Sint-Barbara. De kazerne bestaat uit drie loodrecht staande vleugels, met de kenmerkende 12-ruits ramen met ontlastingsbogen, zoals die ook van de andere kazernes bekend zijn. Boven de middeningang is een ovalen, hardstenen gevelsteen met Romeinse jaartal MDCCXLIV (1744) ingemetseld. Tegenover de kazerne bevond zich vroeger aan de vestingmuur het Bastion Marie, ook bekend als 'Het Bolwerck met de boompjes'. Later heeft er nog een molen op gestaan met de naam 'Nooitgedagt'.

In 1902 werd de kazerne verbouwd tot legermagazijn, toen werd ook het ijzeren hek geplaatst. De kazerne verloor haar militaire functie in 1920. In de daarop volgende jaren heeft de kazerne een belangrijke, inwendige verbouwing ondergaan. Door de gemeente is er toen een hofje voor senioren van gemaakt. Nog steeds staat de Berewouthof bekend als knus en sfeervol. In 1974 werd bij werkzaamheden aan het bolwerk een onderaardse gang ontdekt, die tot aan de Berewoutkazerne doorliep. Waar die voor diende, weet niemand.

Stadsblad woensdag 28 mei 2008

Voormalige artilleriekazerne

door Ed Hupkens

Binnen de oude vestingmuren van 's-Hertogenbosch zijn in 1744 vier kazernes gebouwd. Het zijn de Mortelkazerne (840 man cavalerie), Tolbrugkazerne (1134 man infanterie), Berewoutkazerne (384 man artillerie) en Sint-Jakobskazerne (960 man infanterie).

Aan de Berewouthof, naast de Berewoutstraat, werd de Berewoutkazerne gebouwd. Er werden 384 manschappen van de veldartillerie in gehuisvest. De kazerne wordt ook wel Barbarakazerne genoemd, omdat Sint-Barbara de beschermheilige van onder meer de artilleristen is. Alle vier in 1744 gebouwde kazernes zijn als het ware in serie gemaakt; ze waren bestemd voor het Staatse leger dat van 1629 tot 1794 in de vesting gelegerd was. Het bestond uit regimenten die voor een groot deel uit het buitenland afkomstig waren. Zo waren bijvoorbeeld in 1784 in de Berewoutkazerne het artillerieregiment Stöcken (Hollanders), in de Tolbrugkazerne het regiment Sturler (Zwitsers) en in de Sint-Jakobskazerne het regiment Waldeck (Pruisen) ondergebracht.
De Berewoutkazerne is een in schoon metselwerk opgetrokken complex met verdieping. Het bestaat uit drie loodrecht op elkaar staande vleugels, door een open hof omsloten, onder met Hollandse pannen gedekt, omlopend zadeldak. Aan de noordzijde loopt het tegen een tuitgevel met vlechtingen, aan de zuidzijde tegen een gepleisterde tuitgevel met baksteenbanden en rechtgesloten T-ramen. In de met een bakstenen gootuitkraging afgesloten gevels, bevinden zich de kenmerkende, getoogde vensters met 12-ruits ramen, zoals die ook van de andere drie kazernes bekend zijn. Met name aan de zijde van de hof zijn enkele rechtgesloten vensters met 6-ruits ramen uit 1930, getoogde deuropeningen met 4-ruits bovenlichten. Boven de middeningang is een ovalen, hardstenen gevelsteen met Romeinse jaartal MDCCXLIV (1744) ingemetseld. Er zijn 6 dakkapellen met 12-ruits schuiframen. Inwendig zijn er enkelvoudige balklagen, een oude kap met grenen dekbalkjukken met schaarspanten met balk.
In 1902 werd de kazerne verbouwd tot legermagazijn, toen werd ook het ijzeren hek geplaatst. De kazerne verloor haar militaire functie in 1920. Door de gemeente is er toen - na een grondige, inwendige verbouwing - een hofje voor senioren van gemaakt. Nog steeds staat de Berewouthof bekend als knus en sfeervol. In 1974 werd bij werkzaamheden aan het tegenover gelegen bastion Maria een onderaardse gang ontdekt, die tot aan de Berewoutkazerne doorliep. Waar die voor diende, weet niemand. Sinds februari 1984 staat het gehele complex van de voormalige Berewoutkazerne geregistreerd als rijksmonument.

5

Stadsblad woensdag 25 november 2015 | 5

Berewoutkazerne

door Henny Molhuysen

In 1567 werd 's-Hertogenbosch garnizoensstad. De stad werd sedertdien beveiligd door een vreemd leger. De reden was dat - zo oordeelde de landsregering - het stadsbestuur Den Bosch niet meer onder controle had. Het jaar tevoren immers kende men er de beeldenstorm. De sterkte van deze vreemde soldatenmacht schommelde rond 20000 tot 3500 militairen. Dezen werden voor een deel ondergebracht in barakken, na 1629 ook in voormalige kerkelijke gebouwen.

In tijden van oorlog of oorlogsgevaar werd het garnizoen versterkt. Dan waren er zo'n 5000 militairen in de stad. Die werden dan gedeeltelijk bij de Bossche burgerij ondergebracht. Men kreeg daar een financiële vergoeding voor. Het zou je echter maar gebeuren: stonden er op een avond drie soldaten en een paard voor je deur met het verzoek om logies voor twee weken! Je diende dan je eigen bed af te staan en zelfs het paard onder te brengen!

De meeste Bosschenaren hebben erg te lijden gehad van deze toestanden. Vooral was dat het geval tijdens de zogenoemde Oostenrijkse Successieoorlog, die in het tweede kwart van de achttiende eeuw in het huidige België woedde. Toen waren er zo'n 10.000 soldaten in het Bossche garnizoen, terwijl Den Bosch slechts 12.500 inwoners telde!

Tegenover het ongemak van de ingekwartierde militairen stond weliswaar een financiële vergoeding, maar deze woog bij lange na niet op tegen het ongerief. Het Bossche gemeentebestuur toog dan ook herhaaldelijk naar Den Haag voor een oplossing. Die werd echter van daaruit niet aangereikt.

Den Bosch besloot om zelf maar grond aan te kopen om er kazernes te bouwen. Deze vier in 1744 gebouwde kazernes waren de Barbara-, de Mortel-, de Sint-Jacob- en de Tobrugkazerne. De twee eerstgenoemde bestaan nog. In deze vier kazernes konden in totaal ruim 3300 soldaten worden ondergebracht. Het moet een hele vooruitgang voor de Bossche leefsituatie zijn geweest!

De eigenlijke naam van de Berewoutkazerne was Barbarakazerne. Hij lag aan de Sint-Janssingel, op de hoek van de Berewoutstraat. Naar deze straat kreeg de kazerne zijn nieuwe benaming. De kazerne werd in 1744 gebouwd en een gevelsteen herinnert ons daar nog aan.

In de kazerne was de artillerie gevestigd. Nadat de cavalerie in de twintigste eeuw Den Bosch had verlaten (en de artillerie naar de Mortelkazerne was vertokken) werd de Berewoutkazerne gebruikt voor de opslag van militaire goederen. Na afloop van de eerste wereldoorlog werden er militaire kantoren in gevestigd. Maar al spoedig daarna veranderde dit. Het rijk verkocht het gebouw dat bijna twee eeuwen een militaire functie had gehad aan de gemeente, die de voormalige Berewoutkazerne liet verbouwen voor een woonbestemming. Onvolkomen gezinnen konden hier aan de Sint-Janssingel een huisvesting vinden.

Enkele jaren geleden werd het ruim tweehonderd jaar oude monument geheel gerenoveerd. Ook de klimop aan de gevel werd bij deze werkzaamheden verwijderd. Toen kwam ook de achttiende eeuwse gedenksteen weer tevoorschijn.

Brabants Dagblad donderdag 2 augustus 1984

Berewouthof 2

Voormalig kazernegebouw uit 1744. In schoon metselwerk opgetrokken pand met verdieping, bestaande uit drie loodrecht op elkaar staande en een open hof omsluitende vleugels onder met Hollandse pannen gedekt omlopend zadeldak, aan de noordzijde tegen tuitgevel met vlechtingen en aan de zuidzijde tegen gepleisterde tuitgevel met baksteenbanden en rechtgesloten T-ramen in getoogde vensters. In de met een bakstenen gootuitkraging afgesloten gevels getoogde vensters met 12-ruits ramen en met name aan de zijde van de hof enige rechtgesloten vensters met 6-ruits ramen uit ca.1930, getoogde deuropeningen met 4-ruits bovenlichten en boven de middeningang een hardstenen gevelsteen met het jaartal 1744. Dakkapellen met 12-ruits schuiframen. Inwendig: enkelvoudige balklagen en oude kap met grenen dekbalkjukken met schaarspanten met balk.

Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004

1984	Henny Molhuysen Oe gotte kèk daor : Berewoutkazerne Brabants Dagblad donderdag 2 augustus 1984 (foto)
1989	Paul Kriele Berewoutkazerne en de mobilisatie van 1914 Ge kunt me nog meer vertelle ... (1989) 80-82, 92

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 210

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 167